Wat is het cauda equina syndroom?
Het cauda equina syndroom (CES) is een verzamelnaam voor aandoeningen die kunnen ontstaan door beschadiging of beknelling van de zenuwbundel aan de onderkant van het ruggenmerg, de cauda equina (Latijn voor paardenstaart). Zenuwen in deze bundel controleren blaas-, darm- en seksuele functie, evenals de onderste ledematen. Wanneer deze zenuwen worden beschadigd of samengedrukt dan kan dit leiden tot verschillende symptomen, zoals:
- Zadelanesthesie – verminderd of verlies van gevoel rond de billen, anus en geslachtsdelen
- Pijn – hevige pijn in de rug en/of in één of beide benen
- Incontinentie – blaas- en/of darmincontinentie, of onvermogen/moeite met plassen en/of obstipatie
- Gevoelloosheid in de benen – gebrek aan of veranderd gevoel en/of zwakte in de benen
Het begin van de symptomen kan geleidelijk of snel zijn. Als er plotseling symptomen optreden, wordt dit geclassificeerd als een medisch noodgeval dat een chirurgische ingreep vereist. Vroege CES-symptomen zijn veranderingen in de controle over blaas en darmen, zoals veranderingen in de urinestraal of het onvermogen om de blaas of darm volledig te legen. De symptomen van CES kunnen bijna vergelijkbaar zijn met de symptomen van ischias en wordt er daarom vaak voor aangezien. Om CES te diagnosticeren en bevestigen, is medische beeldvorming, zoals een MRI- of CT-scan, vereist.
Wat veroorzaakt het cauda equina syndroom?
De oorzaak van CES varieert, maar het is meestal wanneer er een hernia in het onderste deel van de rug is die de zenuwen samendrukt. De compressie of beschadiging van de zenuwen kan ook worden veroorzaakt door spinale stenose, tumor, trauma, inflammatoire / infectieuze aandoeningen of als gevolg van een complicatie na een operatie.
Blaas- en darmfunctie bij het cauda equina syndroom
Een van de belangrijkste effecten van het cauda equina syndroom is de impact ervan op de blaas- en darmfunctie. De compressie of beschadiging van de zenuwen kan de normale communicatie tussen de hersenen, het ruggenmerg en de blaas en darmen verstoren, wat resulteert in incontinentie of problemen met legen van blaas of darm.
Blaasdisfunctie: CES kan leiden tot urineretentie of moeite met het volledig legen van de blaas. Dit gebeurt omdat de zenuwen die verantwoordelijk zijn voor het regelen van de blaasfunctie kunnen worden aangetast. Patiënten kunnen symptomen ervaren zoals:
- een zwakke urinestraal
- moeite met plassen
- moeite met het volledig legen van de blaas, waardoor urine wordt vastgehouden
- het moeten aanspannen van de buik of op de blaas drukken om te plassen
- het gevoel van onvolledige lediging
- verminderd gevoel in de blaas waardoor het moeilijk in te schatten is of de blaas vol is
In ernstige gevallen kan de blaas overvol raken, waardoor urine-incontinentie kan ontstaan of iemand helemaal niet meer kan plassen.
Darmdisfunctie: CES kan ook de zenuwen aantasten die de stoelgang regelen, wat leidt tot darmdisfunctie. De verstoring van zenuwsignalen kan de normale samentrekking en ontspanning van de spieren in het rectum en de anus belemmeren, waardoor een regelmatige stoelgang bemoeilijkt wordt. Patiënten kunnen te maken krijgen met:
- obstipatie
- moeit met de stoelgang
- fecale incontinentie
Hoe wordt het cauda equina syndroom behandeld?
Het is als beroepsbeoefenaar belangrijk om op de hoogte te zijn van CES en de mogelijke impact ervan op de blaas- en darmfunctie. Door de symptomen te herkennen, het te bespreken in het multidisciplinaire team en passende zorg en ondersteuning te bieden, kunnen verpleegkundigen helpen de best mogelijke resultaten voor patiënten met deze aandoening te behalen.
Vroege diagnose en behandeling zijn cruciaal om complicaties op de lange termijn te voorkomen, waaronder permanente blaas- en darmdisfunctie. Behandeling voor CES ten gevolge van beknelling omvat meestal chirurgische decompressie om de druk op de aangetaste zenuwen te verlichten. In sommige gevallen kunnen patiënten aanvullende behandelingen nodig hebben, zoals fysiotherapie, om kracht en functie in de getroffen gebieden terug te krijgen. Revalidatie en doorlopende behandeling, zoals intermitterende katheterisatie en darmspoelen, kunnen nodig zijn om eventuele blaas- en darmproblemen op de lange termijn aan te pakken die na de behandeling kunnen blijven bestaan.
Een effectieve blaas- en darmbehandeling zorgt voor een betere kwaliteit van leven. Intermitterende katheterisatie is een optie voor het volledig legen van de blaas, het vermijden van urineresidu die terugkerende urineweginfecties kan veroorzaken en bij cumulatie van urineresidu tot urineverlies kan leiden.
In een klinische studie is aangetoond dat darmspoelen (ook wel transanale irrigatie (TAI) genoemd), een effectieve keuze is voor de behandeling van darmproblemen voor patiënten met CES in vergelijking met bv. digitale stimulatie en handmatige evacuatie. De conclusie van de klinische studie is dat deze niet-farmaceutische behandelmethode effectief is en het potentieel heeft om de symptomen van darmdisfunctie te verbeteren.