Dit artikel is een samenvatting van een publicatie van Karen Logan, verpleegkundig consulent bij The Grange University Hospital in het Verenigd Koninkrijk. Het belicht de belangrijkste uitdagingen waarmee mannen worden geconfronteerd die intermitterende katheterisatie (IC) gebruiken en onderzoekt strategieën om deze te overwinnen. De bevindingen zijn ook relevant voor vrouwen die IC gebruiken.
Historisch gezien waren verblijfskatheters en suprapubische katheters de primaire methoden voor het beheersen van mictiedisfunctie. Deze methoden worden nu in verband gebracht met terugkerende urineweginfecties (UWI's), urosepsis, blaasstenen en distale urethrale schade bij mannen.
IC heeft veel positieve aspecten
IC wordt beschouwd als de gouden standaard in blaasmanagement omdat het gepaard gaat met minder complicaties en omdat het ook meer onafhankelijkheid mogelijk maakt. Uit het literatuuronderzoek van K. Logan blijkt dat IC niet alleen het ongemak van een volle blaas verlicht, maar ook het aantal urineweginfecties verlaagt. Gebruikers melden dat ze zich sterker voelen en meer controle hebben over hun blaas, waardoor deelname aan fysieke activiteiten (weer) mogelijk wordt en hun algehele gevoel van onafhankelijkheid wordt versterkt. Mannen met eerdere ervaring met het gebruik van verblijfskatheters gaven de voorkeur aan IC, daarbij verwijzend naar een verminderd gevoel van invaliditeit.
Het stigma dat gepaard gaat met IC, gezien de intieme aard ervan, kan worden verminderd door verpleegkundigen met uitstekende communicatieve vaardigheden, waardoor een betere informatie uitwisseling en resultaten mogelijk worden. Bovendien verbetert uitgebreide instructie van ervaren verpleegkundigen de therapietrouw en de gezondheid van de blaas op de lange termijn.
Hoe IC de kwaliteit van leven van gebruikers beïnvloedt
Kwaliteit van leven (QoL) is een belangrijke indicator geworden voor het succes of falen van een bepaalde behandeling. Het inzicht dat IC de enige weg vooruit kan zijn voor een langere periode, of zelfs een heel leven, kan beangstigend zijn en kan van invloed zijn op de kwaliteit van leven. Naarmate patiënten IC beginnen te gebruiken, zal dit in eerste instantie hun sociale leven, seksualiteit en intimiteit beïnvloeden, evenals werk en gezinsleven. De eerste leer- en aanpassingsfase is bijzonder uitdagend, zowel fysiek als psychologisch, en heeft in deze periode een negatieve invloed op de kwaliteit van leven. Na verloop van tijd vertoont IC echter superioriteit ten opzichte van verblijfskatheters waarbij men gebonden is aan het gebruik van urineopvangzakken en fixatieriemen en zekere beperkingen in kledingkeuze spelen.
IC is niet vrij van uitdagingen
IC is niet vrij van uitdagingen. Veel voorkomende factoren waarvan is vastgesteld dat ze een negatief effect hebben op de QoL zijn onder meer levensstijl, evenals de frequentie en duur van het uitvoeren van IC. Bovendien wordt het proces verder gecompliceerd als de patiënt problemen ondervindt met katheterisatie of andere naast elkaar bestaande medische aandoeningen heeft. Er werd met name waargenomen dat mannen over het algemeen minder ontvankelijk en meer geïntimideerd zijn door de katheter in vergelijking met vrouwen.
De auteur ontdekte ook dat therapietrouw aan IC verband houdt met strategieën van proactieve acceptatie in plaats van ontkenning en vermijding. Hoewel sommige mannen zich gemakkelijker aanpasten aan IC dan anderen, varieerden de acceptatieniveaus, beïnvloedt door persoonlijkheidskenmerken of aangeboren neigingen. De gewenningsperiode kan variëren van dagen tot meerdere jaren, en omvat zowel psychologische als technische aspecten.
Barrières voor het overwinnen van IC
De barrières voor het leren en initiëren van IC, waaronder angst, verlegenheid, privacyproblemen, uitdagingen in de omgeving (zoals problemen in openbare toiletten), beperkte handvaardigheid en problemen met het inbrengen van de katheter, zijn goed gedocumenteerd. Deze barrières vallen vaak samen met verminderde therapietrouw, met name omgevingsfactoren. Moeite met het vinden van geschikte openbare voorzieningen voor IC draagt bij aan aanzienlijk stress- en vermijdingsgedrag bij veel mannen.
Om UWI’s en andere complicaties te voorkomen, is volgens de richtlijn regelmatige en consistente IC cruciaal. Toch gaf een eerdere studie aan dat slechts 76% van de gebruikers zich aan de aanbevelingen op dat gebied houdt.
Barrières voor therapietrouw zijn met elkaar verbonden. Mannen die problemen hebben met inbrengen of verwijderen, hebben vaak pijn en af en toe bloedingen. Fysieke problemen, zoals spasmen tijdens het verwijderen van de katheter, belemmeren de therapietrouw. Het gebruiksgemak van de katheter is dus van vitaal belang voor pijnloze katheterisatie, wat zowel de visuele aantrekkingskracht van de katheter als de acceptatie en regelmatige uitvoering van IC door mannen beïnvloedt.
Rol van verpleegkundige kennis op IC
Het ontwikkelen van een follow-up plan na de IC training wordt beschouwd als een goede praktijk en is essentieel om tekortkomingen in het behandelprogramma te voorkomen. Dit is echter afhankelijk van de toegang tot en de tijd die in de kliniek met de verpleegkundige wordt doorgebracht. De beperkingen in personeelsbezetting en afnemende middelen als gevolg van kostenefficiëntie kunnen de tijd die wordt uitgetrokken voor het trainen en beoordelen van IC in gevaar brengen. Innovatieve benaderingen en geïndividualiseerde follow-up plannen zijn nodig om continue ondersteuning te garanderen.
Veel gebruikers geven aan dat de nazorg onvoldoende is. Uit onderzoek bleek bijvoorbeeld dat mensen niet zeker wisten of ze na de afspraak waarin IC werd aangeleerd contact konden opnemen met zorgprofessionals als ze problemen ondervonden of advies nodig hadden.
Een follow-up plan is niet alleen belangrijk om therapietrouw te ondersteunen en te bevorderen, maar ook omdat omstandigheden, levensstijl, fysieke en cognitieve vaardigheden in de loop van de tijd veranderen als gevolg van ziekteprogressie en veroudering. IC-gebruikers hebben vaak een actief en sociaal leven gedurende een lange periode, ook op oudere leeftijd. Verpleegkundigen hebben inzicht nodig in de gehele IC-ervaring gedurende het hele leven.
Eerdere studies suggereerden dat de follow up moet worden verbeterd om de katheterisatietechniek opnieuw te evalueren en om IC in de dagelijkse activiteiten te helpen integreren. Specialistisch onderwijs voor zowel verpleegkundigen als IC-gebruikers kan helpen barrières te overwinnen en de gezondheid van de blaas op de lange termijn te verbeteren.
Deze opleiding kan intern worden gegeven door verpleegkundigen of verpleegkundig specialisten die al zeer bekwaam en ervaren zijn en/of door medewerkers van fabrikanten die katheters maken en verkopen.
Eenvoudige toegang tot nuttige en praktische leermiddelen en gebruikersinformatie is belangrijk. Dergelijk materiaal moet beschikbaar zijn in verschillende online en papieren formaten.
EAUN (Vahr et al, 2024) stelt het gebruik van een breed scala aan visuele en schriftelijke hulpmiddelen best practice is. Het kan dienen als nuttige aanvulling op de mondelinge en praktische trainingssessie.
“Opfrissessies en permanente educatie zullen nodig zijn voor verpleegkundigen om de competentie te behouden binnen de werkzaamheden in de polikliniek met betrekking tot het trainen van en opvolgen van IC. Dit zorgt voor een goede ervaring en resultaat voor IC-gebruikers".
Conclusie
Mannen die leren en leven met IC stuiten op tal van uitdagingen en barrières. Goede follow-up is van vitaal belang om IC in de dagelijkse routines te integreren en langdurige therapietrouw te garanderen. Het is van cruciaal belang dat verpleegkundigen toegang krijgen tot gespecialiseerde training en opleiding. Hiermee kan de expertise verworven en behouden worden die nodig is bij de selectie van katheters en de vaardigheden die niet alleen nodig zijn voor het instrueren van IC, maar ook om de acceptatie ervan in het dagelijks leven te vergemakkelijken.